1. Hydrogen peroxide là gì?
Hydrogen peroxide (hay còn được gọi là nước oxy già) là chất oxy hóa, có tác dụng sát trùng, tẩy uế, làm sạch vết thương và khử mùi. Thuốc Hydrogen peroxide có hoạt tính kháng khuẩn yếu, kháng virus (kể cả HIV) và cầm máu nhẹ.
Hydrogen peroxide tiếp xúc với mô chứa enzym catalase sẽ giải phóng oxygen mới sinh có tính oxy hoá mạnh, làm phá hủy vi sinh vật gây hại. Tác dụng cơ học của sủi bọt đã loại bỏ mảnh vụn của mô và mủ để làm sạch vết thương. Giải phóng oxygen mới sinh và sủi bọt xảy ra nhanh hơn ở các vết thương, vùng da bị trầy sát, ở niêm mạc so với vùng da lành. Hoạt tính kháng khuẩn của Hydrogen peroxide tương đối yếu và chậm, thuốc thường ngấm kém vào vết thương và mô.
Tác dụng cơ học của sủi bọt làm sạch các mảnh vụn mô và làm giảm số lượng vi khuẩn ở vết thương hơn là tác dụng kháng khuẩn của thuốc. Tuy nhiên, tác dụng sủi bọt cơ học chỉ duy trì trong khoảng thời gian oxygen được giải phóng nên ngắn.
Dung dịch Hydrogen peroxide đậm đặc có thể làm tổn thương mô, tẩy trắng tóc.
Dạng bào chế của Hydrogen peroxide:
- Dung dịch Hydrogen peroxide với nồng độ 3, 6, 27 và 30%.
- Gel Hydrogen peroxide 1,5%.
2. Chỉ định và chống chỉ định của Hydrogen peroxide
2.1. Chỉ định
Hydrogen peroxide được dùng tại chỗ, dùng trong các trường hợp sau:
- Làm sạch vết thương, sát trùng và khử mùi (thường dùng dung dịch Hydrogen peroxide 1,5 - 3%). Sản phẩm này thích hợp để sử dụng cho người lớn, trẻ em và người già.
- Dùng dung dịch Hydrogen peroxide pha loãng để súc miệng, bôi miệng để điều trị viêm miệng, viêm lợi cấp và khử mùi hôi của miệng (dùng không quá 7 ngày). Sản phẩm thích hợp sử dụng cho người lớn, trẻ em trên 12 tuổi và người già. Do nguy cơ nuốt phải, vì thế chỉ nên cho trẻ nhỏ sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
- Sử dụng kết hợp với những chất khử khuẩn khác để tẩy uế, da và niêm mạc.
- Làm sạch ống chân răng và hốc tủy răng.
- Loại bỏ ráy tai bằng cách nhỏ tai.
- Tẩy uế, tẩy trùng dụng cụ nội soi, kính sát tròng, thiết bị thẩm phân (dùng dung dịch 6%).
2.2. Chống chỉ định
- Dị ứng hoặc quá mẫn với bất kỳ thành phần nào của Hydrogen peroxide.
- Không được tiêm hoặc nhỏ Hydrogen peroxide vào những khoang kín của cơ thể.
- Không dùng chế phẩm có nồng độ đậm đặc (> 35%) cho bất cứ mục đích điều trị nào.
- Không nên sử dụng Hydrogen peroxide trong trường hợp áp xe.
3. Cách dùng dung dịch Hydrogen peroxide
Thuốc dùng ngoài da để làm sạch vết thương hoặc vết loét. Thông thường dùng dung dịch Hydrogen peroxide có nồng độ 1,5 - 3% hoặc Gel Hydrogen peroxide nồng độ 1,5%. Trẻ nhỏ dưới 12 tuổi dùng Hydrogen peroxide dưới sự giám sát của người lớn.
- Điều trị viêm miệng cấp: Dùng dung dịch Hydrogen peroxide 1,5-3% để súc miệng hoặc khử mùi hôi của miệng. Pha loãng 15 ml dung dịch Hydrogen peroxide 6% với nước ấm. Sau đó dùng hỗn hợp này súc miệng về phía tổn thương, nên súc trong ít nhất 1 phút trước khi nhổ ra. Súc miệng sau khi ăn và khi đi ngủ, tối đa 4 lần mỗi ngày.
- Vết thương nhỏ ở miệng hoặc lợi: dùng lượng nhỏ Gel Hydrogen peroxide nồng độ 1,5% bôi vào vết thương, để yên ít nhất một phút sau đó khạc nhổ ra. Bôi 4 lần/ngày, bôi hàng ngày.
- Để lấy ráy tai: nhỏ tai dung dịch sau khi pha loãng dung dịch Hydrogen peroxide 6% với nước với tỷ lệ 1:3.
- Làm sạch thấy kính áp tròng: dùng dung dịch Hydrogen peroxide 3%. Để tránh kích ứng giác mạc, cần bất hoạt bằng Natri pyurat, Natri thiosulfat, Catalase hoặc chất xúc tác platin trước khi sử dụng.
- Tẩy trùng dụng cụ nội soi: ngâm dụng cụ trong 30 phút với dung dịch Hydrogen peroxide 6%. Trước khi sử dụng cần rửa dụng cụ thật kỹ để loại bỏ hoàn toàn Hydrogen peroxide còn dư, tránh gây kích ứng niêm mạc.
4. Một số lưu ý khi sử dụng Hydrogen peroxide
Chỉ sử dụng dung dịch Hydrogen peroxide ngoài vết thương, không được uống hoặc tiêm, đưa vào khoang kín cơ thể.
Không sử dụng Hydrogen peroxide để rửa hoặc súc miệng trong thời gian dài. Không dùng quá 7 ngày nếu không có chỉ định của thầy thuốc.
Cần pha loãng dung dịch Hydrogen peroxide đậm đặc (27%, 30%) trước khi sử dụng. Không được bôi lên vết thương dạng chưa pha loãng.
Không sử dụng dung dịch Hydrogen peroxide ở các vết thương đang lành do có thể gây tổn thương mô. Dung dịch Hydrogen peroxide đậm đặc có khả năng gây kích ứng da và niêm mạc mạnh, do đó cần sử dụng thận trọng.
Thận trọng khi sử dụng Hydrogen peroxide thụt rửa đại tràng do có thể gây tắc mạch do khí, vỡ đại tràng hoặc viêm ruột hoại tử. Một số trường hợp tổn thương tại chỗ niêm mạc đại-trực tràng khi sử dụng Hydrogen peroxide 3% để thụt tháo và do Hydrogen peroxide còn dư lại sau khi sát trùng dụng cụ nội soi trực tràng.
Phụ nữ có thai và đang cho con bú: hiện tại vẫn chưa có đầy đủ bằng chứng về sự an toàn khi sử dụng Hydrogen peroxide ở các đối tượng này.
Cần chú ý là Hydrogen peroxide làm hỏng bề mặt cao su, plastic, crom, mạ nickel - bạc và ít tác dụng đối với Enterovirus và Mycobacteria.
5. Tác dụng phụ của Hydrogen peroxide
- Dung dịch Hydrogen peroxide đậm đặc có thể gây tổn thương mô, bào mòn da.
- Hydrogen peroxide có thể gây kích ứng, ban đỏ, châm chích da và ngứa, “bỏng” da và niêm mạc.
- Ít gặp hơn: loét hoặc teo da, sẹo, bệnh khớp, nhiễm herpes zoster, phù nề mi mắt.
- Sử dụng dung dịch Hydrogen peroxide làm nước súc miệng hoặc rửa miệng trong thời gian dài, nhắc lại nhiều lần có thể gây phì đại nhú lưỡi có hồi phục.
- Tiêm hoặc nhỏ Hydrogen peroxide vào khoang kín cơ thể gây nguy hiểm do oxy được giải phóng không có đường thoát.
- Thụt đại tràng bằng dung dịch Hydrogen peroxide gây ra tắc mạch do khí, viêm trực tràng, viêm loét đại tràng, vỡ đại tràng và hoại tử ruột.
6. Quá liều Hydrogen peroxide và độc tính
- Uống phải lượng nhỏ Hydrogen peroxide 3% thường chỉ gây rối loạn tiêu hóa nhẹ. Tuy nhiên, nếu uống dung dịch Hydrogen peroxide đậm đặc hơn (>10%) hoặc lượng lớn dung dịch 3% có thể gây tai biến, thậm chí tử vong.
- Tổn thương thần kinh ở trẻ em và người lớn có thể xảy ra ngay lập tức và gây tử vong sau khi uống dung dịch Hydrogen peroxide nồng độ 35%.
- Ngừng thở, thở rít, ngừng tuần hoàn, xanh tím, hôn mê, co giật, lú lẫn, ngủ lịm đã được báo cáo.
- Tắc mạch do khí có thể xảy ra khi dùng dung dịch Hydrogen peroxide nồng độ đậm đặc và đặc biệt nguy hiểm.
- Tiêu hoá: nôn, buồn nôn, sùi bọt mép, nôn ra máu có thể xuất hiện. Sự giải phóng khối lượng lớn oxygen trong dạ dày có thể gây đau bụng, đầy bụng, ợ hơi.
- Mụn nước hoặc bỏng niêm mạc thường xuất hiện với dung dịch 30% hoặc cao hơn.
- Bôi ngoài da bằng dung dịch đậm đặc có thể gây mụn nước, ban đỏ, ban xuất huyết, hoại tử từng vùng trên da. Nồng độ trên 10% có thể gây loét giác mạc khi để tiếp xúc với mắt.
7. Tương tác với các thuốc khác
Hiện tại vẫn chưa tìm thấy tương tác của dung dịch Hydrogen peroxide dùng ngoài với các thuốc khác.
Tương kỵ thuốc: không để dung dịch Hydrogen peroxide tiếp xúc những chất oxy hóa hoặc chất khử, bởi có thể dẫn đến phân hủy.
Tóm lại, Hydrogen peroxide (hay còn được gọi là nước oxy già) là chất oxy hóa, có tác dụng sát trùng, tẩy uế, làm sạch vết thương và khử mùi. Thuốc Hydrogen peroxide có hoạt tính kháng khuẩn yếu, kháng virus và cầm máu nhẹ.
